วันไหว้ครู เป็นกิจกรรมหนึ่งที่สถาบันการศึกษาทุกระดับทุกแห่งจัดขึ้นในช่วงต้น ๆ ของปีการศึกษา สะท้อนถึงคุณค่าทางจิตใจของคนไทย
- สะท้อนถึงความผูกพันใกล้ชิดระหว่างครูกับศิษย์
- สะท้อนให้เห็นถึงความกตัญญูรู้คุณของสังคมไทยต่อผู้มีพระคุณ
- สะท้อนให้เห็นถึงความรัก ความเมตตา ของครูต่อศิกษย์
- สะท้อนถึงความละเอียดอ่อนทางจิตใจ
- แฝงสาระที่เป็นคติธรรมสอนใจมากมาย
วันไหว้ครู เป็นวันที่นักเรียนจะได้แสดงคุณธรรมในจิตใจ คือไหว้ครู คำว่า ไหว้ครู นั้น เป็นถ้อยคำธรรมดาสามัญที่เข้าใจกันอยู่ และทราบถึงความหมายกันเป็นอย่างดี แต่ก็จะขอขยายความคำว่า ไหว้ครู เพื่อประกอบความรู้และประดับสติปัญญาตามสมควร
ไหว้ครู เป็นคำไทย 2 คำ นำมาเชื่อมกัน คือคำว่า ไหว้ กับคำว่า ครู แต่ละคำมีความหมายอยู่ในตัว คำว่า ไหว้ ก็หมายถึงการแสดงสัมมาคารวะ การบูชา การแสดงความนับถือ การแสดงความเทิดทูน นี่เรียกว่า ไหว้ เป็นคำกิริยาที่ใช้กันเป็นประเพณีนิยมของไทย และในบางกรณีคำนี้ ก็ย่อมจะกินความคลุมไปถึง กราบซึ่งในความหมายว่ายอมตนลงราบคาบด้วย เพราะฉะนั้นไหว้ก็ดีกราบก็ดี รวมอยู่ในความหมายอันเดียวกัน คือ แสดง ความยกย่อง แสดงอาการเชิดชูบูชานับถือ
ประเพณีการไหว้ครูถือเป็นเอกลักษณ์ทางประเพณีอันดีงามของชาวไทย ที่ศิษย์ให้ความเคารพเทิดทูนคุณครูบาอาจารย์ ผู้ถ่ายทอดสรรพวิชาความรู้ให้กับศิษย์ ด้วยความรัก ความเมตตา และปรารถนาดี ครูจึงเป็นบุคคลที่มีความส าคัญ มีคุณค่าต่อประเทศชาติ เพราะในอดีตกาล หนังสือหรือสื่อการเรียนการสอน ยังไม่มีแพร่หลาย ดังนั้นความรู้จากแหล่งเดียวที่ศิษย์จะได้รับคือความรู้จากบุคคลผู้มีความรู้ ความเชี่ยวชาญซึ่งเราเรียกว่า “ครู” ถึงแม้กาลเวลาจะผ่านไปจวบจนปัจจุบัน เทคโนโลยีมีความเจริญก้าวหน้าขึ้น หนังสือหรือสื่อการเรียนการสอนมีแพร่หลายแล้วก็ตาม คนไทยยังคงให้ความสำคัญกับครูอยู่จนถึงปัจจุบันด้วยเพราะเหตุผลที่ว่า ความรู้ที่ถ่ายทอดจากบุคคล เป็นความรู้ที่เป็นทักษะเฉพาะ เป็นเทคนิคพิเศษที่เกิดจากการสั่งสมความรู้ ประสบการณ์และการปฏิบัติจนเชี่ยวชาญ ที่ไม่สามารถถ่ายทอดด้วยตัวหนังสือหรือสื่อใด ๆ ได้ และที่สำคัญคนไทยยังคงให้ความส าคัญกับครู จนเปรียบครูเป็นเสมือนแม่คนที่ 2 ของศิษย์ เพราะศิษย์ที่ประสบความสำเร็จได้ ด้วยเพราะมีแม่เป็นผู้ให้กำเนิด มีครูเป็นผู้ให้ความรู้ ความคิด สติปัญญาชี้ทางสว่างให้กับชีวิตนั่นเอง ประเพณีการไหว้ครูจึงยังคงสืบทอดต่อมาจนกระทั่งทุกวันนี้
ประเพณีการไหว้ครูที่ยังคงสืบทอดปฏิบัติต่อกันมา และมีรูปแบบการปฏิบัติที่ชัดเจนในปัจจุบัน คือ การไหว้ครูในสถานศึกษา ตั้งแต่ระดับอนุบาล จนกระทั่งถึงระดับอุดมศึกษา การไหว้ครูในพิธีไหว้ครูสำหรับนักแสดง การไหว้ครูดนตรีไทย และการไหว้ครูมวยไทย ความสำร็จจะบังเกิดแก่ศิษย์ทุกคนที่ได้ไหว้ครูด้วยเพราะศิษย์ได้แสดงถึงความกตัญญูกตเวทิตาคุณต่อครู ดังนั้นสถานศึกษาทุกแห่งจึงจัดพิธีไหว้ครูเพื่อให้ลูกศิษย์ได้แสดงความเคารพในช่วงเปิดภาคการศึกษาของทุกปีการศึกษา และในส่วนของนักแสดงไม่ว่าจะเป็นการแสดงพื้นบ้านของไทย นาฏศิลป์และดุริยางค์ หรือการแสดงสมัยใหม่ เช่น การแสดงละครหรือภาพยนตร์ ยังคงยึดมั่นสืบทอดประเพณีการไหว้ครู จะเห็นได้ว่าก่อนการแสดงใด ๆ ผู้แสดงต้องประกอบพิธีไหว้ครูเพื่อความเป็นสิริมงคล หรือจัดพิธีไหว้ครูสำหรับนักแสดงที่เรียกว่าพิธีครอบครู เป็นประจำทุกปี ส่วนการไหว้ครูมวยไทยนั้น จะเห็นว่าก่อนการชกมวยไทยทุกครั้ง นักมวยต้องไหว้ครูด้วยลีลาอันสวยงาม
